Η άμεση αντίδραση του γονιού
Αν παρατηρήσετε κάποια από αυτά τα σημάδια στο παιδί, δεν θα βιαστείτε, φυσικά, να βγάλετε συμπεράσματα. Χρειάζεται όμως οπωσδήποτε να κουβεντιάσετε μαζί του, για να ανακαλύψετε τι το απασχολεί. Κι αν τελικά οι υποψίες σας επιβεβαιωθούν, θα φροντίσετε να το στηρίξετε με κάθε τρόπο.
Βοηθήστε το να βγάλει από μέσα του ευκολότερα το μυστικό που το βαραίνει, χωρίς να το ρωτήσετε ευθέως τι του συμβαίνει. Θα εκμαιεύσετε την αλήθεια έμμεσα, δίνοντάς του την ευκαιρία να σας μιλήσει. Μπορείτε να του πείτε: «Πώς ήταν σήμερα η μέρα σου στο σχολείο;»
Όταν καταλάβει ότι το ακούτε με σοβαρότητα και προσοχή και ότι το ενδιαφέρον σας είναι γνήσιο, σιγά-σιγά θα σας ανοίξει την καρδιά του. Μην ξεχνάτε ότι πάνω απ' όλα ντρέπεται να μιλήσει για κάτι που το εισπράττει όχι μόνο σαν σωματικό πόνο, αλλά και σαν προσβολή, ταπείνωση και ήττα. Είναι, λοιπόν, πολύ σημαντικό να νιώσει ότι αναγνωρίζετε τα συναισθήματα φόβου, οργής και ντροπής που μπορεί να το κατακλύζουν, αλλά και ότι το πιστεύετε και το αποδέχεστε.
Ίσως, λοιπόν, σας απαντήσει ότι η μέρα του στο σχολείο δεν ήταν πολύ ευχάριστη. Θα έχετε έτσι την αφορμή να συνεχίσετε, ώσπου να σας αποκαλύψει τι το βασανίζει. «Θα ήταν πολύ δύσκολο για σένα», θα σχολιάσετε τότε. «Ποιο παιδί σου έκανε τόσο δύσκολη τη μέρα;»
Προσπαθήστε να μη σας πιάσει η αδημονία και πιέσετε το παιδί να σας περιγράψει με την πρώτη και με λεπτομέρειες όλα αυτά που τραβάει από τον τύραννό του. Θα οπλιστείτε με υπομονή - γιατί οι εξομολογήσεις του μπορεί να έρχονται με... δόσεις. Στο τέλος, όμως, το πρόβλημα θα βγει στην επιφάνεια.
Ο ρόλος σας τότε είναι να το στηρίξετε όσο μπορείτε, μια και, χωρίς να έχει φταίξει σε τίποτα, υποφέρει με πολλούς τρόπους. Αυτό θα το καταφέρετε αν διατηρήσετε την ψυχραιμία σας, γιατί είναι φυσικό να αισθανθείτε κι εσείς θυμό, ντροπή ή αποτυχία.
Το παιδί σας έχει την ανάγκη σας. Δεν είναι μόνο ο φόβος του για τους εξευτελισμούς που το περιμένουν καθημερινά, και η καταβαραθρωμένη του αυτοεκτίμηση. Το πιθανότερο είναι ότι έχει κι ενοχές. Μπορεί, δηλαδή, να ρίχνει το φταίξιμο πάνω του για τις κοροϊδίες ή τη βία που δέχεται, επειδή πιστεύει ότι έχει κάποια αδυναμία ή ένα κουσούρι, άξιο της περιφρόνησης των άλλων. Τα βάζει όμως με τον εαυτό του και επειδή δεν τολμά να «καθαρίσει» μόνο του και να κόψει τον «τσαμπουκά» του μπούλη μια για πάντα.
Εσείς, πάντως, μπορείτε να κάνετε τα εξής:
• Να το ξαλαφρώσετε από τις ενοχές που αισθάνεται. Θα του εξηγήσετε ότι ο καθένας μπορεί να γίνει -και γίνεται κάποια στιγμή- θύμα των μπούληδων.
• Να του τονώσετε την αυτοπεποίθηση. Αν, για παράδειγμα, έχει μπει στο μάτι άλλων παιδιών επειδή προτιμά να ζωγραφίζει αντί να παίζει μπάλα, θα του πείτε πόσο καμαρώνετε γι' αυτό του το ταλέντο.
• Να του δώσετε να καταλάβει ότι, φυσικά, δεν είναι δυνατόν να τα βγάζει πέρα μόνο του όταν κάποιο δυνατότερο ή μεγαλύτερο παιδί το χτυπάει ή το κοροϊδεύει.
• Απομυθοποιήστε τον εχθρό του και βοηθήστε το μικρό σας αγοράκι ή κοριτσάκι να τον δει με τις αδυναμίες του. «Δε φταις εσύ, που ξεσπά ο μπούλης πάνω σου», θα του πείτε. Εξηγήστε του ότι το πρόβλημα στην πραγματικότητα το έχει ο «εχθρός» του, επειδή δεν νιώθει καλά με τον εαυτό του. Προσπαθεί, λοιπόν, με άσχημο τρόπο να υποβαθμίσει τους άλλους για να φανεί σπουδαίος, πουλώντας «νταηλίκι» όπου και όποτε τον παίρνει. Κι όπως είναι δειλός, δεν τα βάζει ποτέ με τους χειροδύναμους και τους μεγαλύτερους. Το παιδί σας δεν θα αποδεχτεί εύκολα την άποψή σας, αλλά καλό είναι να την ακούσει, γιατί θα απαλλάξει έτσι ευκολότερα τον εαυτό του από το φταίξιμο.
• Προσπαθήστε να το πείσετε ότι, παρ' όλο που όλοι μας αποζητούμε την αποδοχή όλων, δεν είναι δυνατόν να την έχουμε πάντα. Πολλές φορές την κερδίζουμε σιγά-σιγά. Βοηθήστε το να ξεκαθαρίσει μέσα του για ποια προτερήματα και ικανότητές του επιθυμεί να το αποδέχονται οι άλλοι. Αν στόχος του, για παράδειγμα, είναι να μπει στο πολυτεχνείο και όχι να γίνει ποδοσφαιριστής, τότε δεν πρέπει να στεναχωριέται αν τα άλλα παιδιά τον αποκλείουν από την ομάδα.
• Να του απαλύνετε τη λύπη, αν σας πει ότι οι φίλοι του το «πρόδωσαν» και συντάχτηκαν με τον μπούλη. Να το βοηθήσετε, δηλαδή, να καταλάβει ότι η στάση τους οφείλεται στο φόβο τους μήπως κι εκείνοι γίνουν θύματά του, κι ότι δεν έχει να κάνει με το ίδιο.
Τι δεν πρέπει να του πείτε
Μέσα στην αγωνία σας να καθησυχάσετε το παιδί, μπορεί να ξεστομίσετε φράσεις που κάθε άλλο παρά θα το στηρίξουν. Αντίθετα, θα το γεμίσουν με ενοχές και θα το κάνουν να νιώσει απροστάτευτο. Μην πείτε, λοιπόν:
• «Έπρεπε να τον σπρώξεις κι εσύ» ή, «Γιατί δεν τον χτύπησες;» ή, «Να του συμπεριφερόσουν με τον ίδιο τρόπο. Νόμιζα ότι είσαι δυνατός».
• «Εγώ στην ηλικία σου δεν άφηνα κανένα να με πειράξει».
• «Αυτά πάντα γίνονταν. Θα το ξεπεράσεις. Θα μάθεις σιγά-σιγά».
• «Νομίζω ότι υπερβάλλεις. Γιατί να σε κοροϊδεύουν; Αστεία το κάνουν».
• «Αφού σε κοροϊδεύουν που είσαι χοντρή, κόψε τις σοκολάτες, για να αδυνατίσεις».
• «Δεν περίμενα από σένα να επιτρέπεις να σε ρεζιλεύουν».
• «Τα θες και τα παθαίνεις, γιατί είσαι πολύ μαλακός με τους άλλους. Στη ζωή πρέπει να είσαι σκληρός».
Συνεργασία με τους δασκάλους
Μη φαντάζεστε ότι θα βοηθήσετε το παιδί σας χωρίς τη συνεργασία του σχολείου. Μη σκεφτείτε, δηλαδή, να «καθαρίσετε» μόνοι σας και να επικοινωνήσετε -και μάλιστα «εν βρασμώ ψυχής»- με τον μπούλη του παιδιού σας ή με τους γονείς του. Με τον τρόπο αυτό όχι μόνο δεν θα λύσετε το πρόβλημα, αλλά θα κάνετε τα πράγματα ακόμα χειρότερα.
Έχει, εξάλλου, διαπιστωθεί ότι σε χώρες όπως τη Νορβηγία και την Αγγλία, όπου τα σχολεία εφαρμόζουν -με τη συνεργασία των γονιών- μια πολιτική ενάντια στη βία, τα κρούσματα βίας μειώθηκαν μέσα σε δυο χρόνια κατά 50%.
Γι' αυτό, χρειάζεται να ενημερώσετε οπωσδήποτε το σχολείο. Οι δάσκαλοι θα επιδιώξουν συζητήσεις στην τάξη σχετικά με το θέμα, για να ευαισθητοποιηθούν όλοι οι συμμαθητές του παιδιού σας. Παράλληλα, βέβαια, θα φροντίσουν να βοηθήσουν και τους μπούληδες. Με το διάλογο και, στην ανάγκη, τις κυρώσεις, θα τους προσφέρουν τις ευκαιρίες να μάθουν κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους για να επικοινωνούν με τους άλλους.